T.C.
LÜLEBURGAZ
TİCARET BORSASI
LÜLEBURGAZ TİCARET BORSASI
FİRE VE ZAYİAT VE RANDIMAN ORANLARI
(Aşağıda açıklamaları yapılmış Fire ve Zayiat Oranları hakkındaki hükümler, “Borsa Muamelat Yönetmeliği” nin 37.maddesine istinaden, Yönetim Kurulunun 28.05.2013 tarih ve 3/3 sayılı kararı gereğince, karar tarihi itibariyle yürürlüğe girer.)
Buğdayın İşlenmesi Üç Aşamada Gerçekleşir;
1- DEPOLAMA :
Buğday üreticiden alındıktan sonra, özelliklerine göre depolara yerleştirilir. Buğdayın fabrikaya sevk edilmesi sırasında ve nakil vasıtalarına aktarılması sırasında fire vermesi söz konusudur. Depolama işlemi iki şekilde olmaktadır.
a-) Üretim Öncesi Depolama: Buğday cins ve kimyasal özelliklerine göre mevcut depolara alınır. Depolarda muhafaza edilen, değişik özelliklere sahip buğday karıştırılarak üretime sevk edilir. Depolarda uzun süre muhafaza edilen buğdayda, çürüme, kızışma, bozulmadan kaynaklanan kayıplar olabilmektedir. Harman sezonunda %14 dolaylarında olan buğdayın nem oranı, bir ay sonunda %2-3 oranında düşerek %11-12 değerine inmektedir. Bu nedenle üretim öncesi depolama aşamasında meydana gelen kayıplar toplam olarak %1-2 dolayında gerçekleşmektedir.
b-) Üretim Aşamasındaki Depolama: Buğday üretime girmeden önce elde edilecek unun özelliklerine göre fabrika içerisindeki dik silolara taşınır. Burada belli oranlarda karıştırılarak temizleme ve yıkama bölümüne sevk edilir.
2-UN İMALATI :
Un İmalatı İki Aşamada Gerçekleşmektedir;
a-) Birinci Aşama: Depolarda muhafaza edilen buğday kalite özelliklerine göre karıştırılarak temizleme bölümüne sevk ediler. Buğday öncelikle kaba pislik diyebileceğimiz taş, toprak, kum veb yabancı maddelerden arındırılır. Daha sonra hava akınından yararlanılarak içerisinde toz, saman, sap gibi yabancı maddeler, mıknatıslardan geçirilerek demir ve metal parçacıkları ayrılır. Yıkama aşamasına gelen buğday dinlenme silolarına gönderilir. Dinlenme silolarında özelliklerine göre 20-30 saat kadar kalan buğday, kabuk soyucu makinelerden geçirilerek tavlama ambarına alınır. Buruda 4-6 saat kalan buğday üretime verilir.
b-) İkinci Aşama: İçerisine belli nemi alarak öğütülmeye hazır duruma gelen buğday valslerde kırılarak, ezilerek öğütme işlemine tabi tutulur. Kırılan buğday eleklerden geçirilerek un, kepek, razmol, bonkalit olarak kısımlara ayrılır. Selü loz tabakası ile endosperm arasındaki bölüm bonkalit ve razmolu oluşturur. Öğütülen buğdaydan iki ana madde elde edilir; birincisi un diğerleri ise yan ürünler diye adlandırdığımız kepek ve razmoldur.
T.C.
LÜLEBURGAZ
TİCARET BORSASI
3- BUĞDAYIN UN VERİMİ :
Buğdaydan elde edilecek unun verimi özgül ağırlıklarıyla orantılıdır. İklim şartlarına ve tesislerin teknolojik özelliklerine göre düşük değişiklikler göstermektedir. Özgül ağırlığı 750 gr/cm3 gelen buğdaydan azami %70-75 beyaz unlu madde elde edilir. Geriye kalan kısmını ise kepek ve razmol oluşturmaktadır. Elde edilen unlu maddenin tipine göre un gerçek un ve kara un denilen iki tipe ayrılmaktadır. Tip-1 denilen un elde edilecekse pike denilen selüloz parçacıkları ve kepek tarafından boyanabilen nişasta ağırlıklı zayıf unlar ayrılır. Ayrıca bu una kara un, diğer bir değişle köylü unu denilir. Eğer Tip-2 özelliklerinde un üretilecekse alınan karar unun oranı daha azalır. Örneğin Tip-1 niteliğinde bir un en fazla %65 oranında alınır. Geriye kalan kısım kara un veya bonkalite olmaktadır. 79-80 hektolitre bir buğdaydan fabrikanın teknik üstünlüğüne ve buğdayın niteliğine göre azami 60-65 randıman un elde edilebilir. Un randımanı kaliteyi belirlediği için buğdayın un veriminden ziyade müşterilerin isteği doğrultusunda randıman değişikliği yapılır. Örneğin üstün vasıflı bir unda oran %50’ ye kadar inebilir. Bu oranı %80’ e tamamlayan un kara un veya bonkalitedir. Bazı firmalar unun bir türevi olan bonkaliteyi ve rara unu ayrıca paketlemeyip razmol ile karıştırırlar. Elde edilen bu una tek kulak (00 çift sıfır) denilmekte ve daha yüksek bir fiyattan satışı yapılmaktadır. Üretimde teknolojik ve buğdayın niteliği çok önemlidir. Üretim aşamasında buğdaydan %2-3 dolaylarında kırık buğday çıkmaktadır. Çıkan bu ürün yem fabrikalarına ve besicilere satılmaktadır. Üretimde, kırık buğdaydan başka, taş parçaları, kavuz, metal parçalardan oluşan değersiz çıktılar söz konusudur. Değersiz çıktının oranı %1 ile %2,5 arasında değişebilmektedir. Ortalama bir rakam verecek olursak, üretime verilen bir buğday temizleme aşamasında %1,5 ile 3 arasında fire verebilir. Temizlenmiş buğdayın ağırlığı verilen rutubet sonucu %1-1,5 atar.
4- KÜL ORANI :
Unda bulanan yabancı madde oranıdır. Külün ölçülebilmesi için klozelerle 3 gr.ın özel ısıtılmış kül fırınlarına koyulur. Kül fırınının içinde 900-1000 derece ısıda 2-3 saat bekletilir. Çıkarıldıktan sonra soğumaya bırakılır. Tlozenin içerisinde kalan kül hassas terazide tartılır. Aradaki fark unun içindeki kül oranının verir. Kül oranına göre un 6 tipe ayrılır.
|
TİP |
% KÜL KURU MADDEDE EN ÇOK |
% KURU GLUTEN KURU MADDEDE EN AZ |
|
TİP 1 |
0,50 |
9,0 |
|
TİP 2 |
0,60 |
9,0 |
|
TİP 3 |
0,65 |
8,5 |
|
TİP 4 |
0,88 |
8,5 |
|
TİP 5 |
1,25 |
8,5 |
|
TİP 6 |
2,00 |
8,0 |
5- Un üretiminde buğdayın nem oranı çok önemlidir. Valslerde kırılan buğdayın ideal rutubeti %14-16 arasında olmalıdır. Nem oranı bu değerlerin altında veya üstünde olan
T.C.
LÜLEBURGAZ
TİCARET BORSASI
buğdayda nişasta selüloza yapışık kalacak yada kepekten boyanacaktır. Bu durum un verimini düşürür ve kalitesinin bozar.
6- MUHTELİF YEMLER :
Aşağıda yazılı hayvan yemlerinin satın alınmasından işletmeye gelinceye kadar ve satılması sırasında meydana gelecek fire oranları;
% %
Razmol 0,3 Tavuk Yemi Paket 0,3
Kepek (Kırmızı) 0,3 Piliç Yemi Paket 0,3
Kepek (Kuru) 0,1 Civciv Yemi Paket 0,3
Kepek (Çıplak) 0,7 Süt İneği Yemi 0,3
Yağlı Küspe 0,5 Civciv Yemi Toz 0,2
Arpa 0,2 Tavuk Yemi Toz 0,2
Yulaf 0,2 Piliç Yemi Toz 0,2
Kırıntı 0,2 Ex.Ex. Un Çuval 0,2
Kırma 0,2 Lux Un Çuval 0,2
Toz 1,0 Tekkulak (kırmızı) 0,3
Keten Küspesi 2,0 Süt İneği Yemi Toz 0,2
MISIR:
İstihsalinden ilk üç aya kadar %2 ikinci üç aylık devrede %1 son altı aylık devrede %1 ve yıllık dönem sonunda %4 nispetinde zayiat verir.
AYÇİÇEK :
100 kg Ayçiçek Ekstraksiyon Küspe Fire Kabuk
Aşağı %36 Ham yağ elde edilir. %50 %3 %11
Yukarı %40 Ham yağ elde edilir. %48,5 %3 %8,5
100 kg Ham Yağ Rafine Yağ Asit ve Sterin Fire, Rutubet, İşçi Zaiyatı
Aşağı % 87,5 Rafine elde edilir. %9 %3,5
Yukarı % 92 Rafine elde edilir. %5 %3
- Ayçiçeği Depolama ve nakliye sırasındaki firesi ve zayiatı %2’ dir.
- Rafine ayçiçeği yağının imalatı-dolumu ve nakliye sırasındaki zayiatı%0,5’ tir.
- Ayçiçek Küspesi Depolama ve nakliye sırasındaki Fire ve zayiatı %2-%3’ tür.
LÜLEBURGAZ TİCARET BORSASININ TİCARET BAKANLIĞINCA ONAYLI 19.04.1983 TARİH VE 83/552 SAYILI KOTASYON LİSTESİDİR.
|
NO |
KOTE EDİLECEK MADDELER |
EN AZ MİKTARLARI |
|
I. |
HUBUBAT |
|
|
1 |
ARPA |
100 KG |
|
2 |
BUĞDAY |
100 KG |
|
3 |
ÇAVDAR |
100 KG |
|
4 |
ÇELTİK |
100 KG |
|
5 |
DARI |
100 KG |
|
6 |
KUŞYEMİ |
100 KG |
|
7 |
MISIR |
100 KG |
|
8 |
YULAF |
100 KG |
|
II. |
HUBUBAT MAMÜLLERİ |
|
|
1 |
İRMİK |
100 KG |
|
2 |
BUĞDAY KEPEĞİ |
100 KG |
|
3 |
BUĞDAY UNU |
144 KG |
|
4 |
RAZMOL |
100 KG |
|
5 |
BONKALİT |
100 KG |
|
III. |
BAKLİYAT VE MAMÜLLERİ |
|
|
1 |
BÖRÜLCE |
100 KG |
|
2 |
BURÇAK |
100 KG |
|
3 |
FİĞ |
100 KG |
|
4 |
KURU FASÜLYE |
100 KG |
|
5 |
MERCİMEK |
100 KG |
|
6 |
NOHUT |
100 KG |
|
IV. |
YAĞLI TOHUMLAR |
|
|
1 |
AYÇİÇEK |
100 KG |
|
2 |
KETEN TOHUMU |
100 KG |
|
3 |
SUSAM |
100 KG |
|
5 |
KOLZA |
100 KG |
|
V. |
KÜSPE VE PRİNALAR |
|
|
1 |
KÜSPE |
500 KG |
|
VI. |
NEBATİ YAĞLAR |
|
|
1 |
AYÇİÇEK YAĞI |
50 LT |
|
2 |
SUSAM YAĞI |
50 LT |
|
3 |
NEBATİ MARGARİN |
50 KG |
|
4 |
PAMUK YAĞI |
50 LT |
|
VII. |
HAYVANİ YAĞLAR |
|
|
1 |
KREMA |
50 KG |
|
VIII. |
ÇEŞİTLİ GIDA MADDELERİ |
|
|
1 |
PEYNİR |
20 KG |
|
2 |
PATATES |
100 KG |
|
IX. |
TEKSTİL HAM MADDELERİ |
|
|
1 |
PAMUK |
50 KG |
|
2 |
YAPAK |
25 KG |
|
X. |
HAM DERİLER |
|
|
1 |
SIĞIR DERİSİ |
50 KG |
|
2 |
MANDA DERİSİ |
50 KG |
|
3 |
MALAK DERİSİ |
50 KG |
|
4 |
KOYUN DERİSİ |
5 AD |
|
5 |
KUZU DERİSİ |
5 AD |
|
6 |
KEÇİ DERİSİ |
5 AD |
|
7 |
OĞLAK DERİSİ |
5 AD |
|
XI. |
AV DERİLERİ |
|
|
1 |
TAVŞAN DERİSİ |
10 AD |
|
2 |
TİLKİ DERİSİ |
5 AD |
|
XII. |
MEYVA ÇEKİRDEKLERİ |
|
|
1 |
KABAK ÇEKİRDEĞİ |
25 KG |